ZÜMRÜD Ü ANKA

DENİZ ASTSUBAY OKULLARININ TARİHÇESİ

 

DENİZ ASTSUBAY HAZIRLAMA OKULU

 

GEDİKLİ SINIFI'NIN KURULMASI ve GEDİKLİ MEKTEBİ (1890)

 

Türk tarihinde ilk Astsubay eğitimi 1734 yılına, Humbaracı Ahmet Paşa’ya kadar uzanmaktadır.Türk mühendisliğinin,

üniversitelerinin ve harp okullarının temeli de bu tarihte kurulan Hendesehane ve Humbaracı Ocağı’na dayanmaktadır.

 

Osmanlının İmparatorluğunun son dönemlerinde donanmanın teknik sınıflardaki personel ihtiyacını karşılamak için

deniz ile ilgili bölgelerden gemi ve tersane için deniz ilmine aşina erler seçiliyor, bunlar gemilerde uzun süre tatbiki eğitim

görüyorlar ve başarılı bulunurlarsa donanmada çeşitli görevlerde kullanılıyorlardı.

 

Teknik sınıflarda personel yetiştirilmesi konusunda elimizde bulunan en eski yazılı kaynak Bahriye Nazırı Hasan

Hüsnü Paşa’nın 5 Şubat 1890'da Ceride-i Bahriye Gazetesinde de yayımlanan "Gedikli Sınıfı"nın açılması emri ile Şura'yı Bahriye'nin 3 Nisan 1890 tarih ve 21 Sayılı Ceride-i Bahriye'de çıkan nizamnamesidir. Bu emir ve nizamname ile de "Deniz Gedikli Sınıfı" resmen kurulmuş oldu. Türk Silahlı Kuvvetlerindeki Astsubay sınıfının yetiştirildiği okullarda bu şekilde tarih sahnesinde yerini almıştır.İlk Gedikli Sınıfı 15 HAZİRAN 1890 yılında Selimiye Gemisi'nde eğitim ve öğretime başlamıştır. Okutulan dersler; hesap, iyi yazma, imla ve okumanın yanı sıra branda bağlama, gemilerin kısımları, makara ve tornalar ile ateşli silahlar bulunmaktaydı. Ancak bir süre sonra çeşitli sorunlar nedeniyle kapatılmıştır.

 

GEDİKLİ SINIFI'NIN YENİDEN KURULMASI ve GEDİKLİ KÜÇÜK ZABİTAN İPTADİ MEKTEPLERİ (1909)

 

      1909 yılında çıkarılan bir nizamname ile Zabit eğitiminde olduğu gibi Küçük Zabit eğitiminin de esasa bağlanması için Osmanlı İmparatorluğunun yedi ordusunun bulunduğu bölgelerde ilkokul düzeyinde “Gedikli Küçük Zabitan İptadi Mektepleri” bilahare bu okulların devamı niteliğinde olan ortaokul seviyesinde “Küçük Zabitan Mektepleri” açılmıştır. Küçük Zabitan mekteplerinden mezun olan öğrenciler iki yıllık sınıf eğitimlerini tamamlamış olarak orduya katılıyorlardı.

 

       İlk olarak 06.07.1329 ( 19 Temmuz 1913 ) tarihinde “Sekeni Hümayunda Gedikli Sınıfının Sureti Teşciliyle Usulü Terfi ve Terakkileri” hakkındaki kanun yayımlanmıştır. Bundan bir yıl sonrada 24.02.1330

( 9 Mart 1915 )’de kabul edilen ve 07.03.1331 ( 20 Mart 1915 ) tarihinde yayımlanan “Bahriye Efrat ve Küçük Zabit Aniyle Gedikli Zabitan” kanunu, bu sınıfı esaslara bağlamıştır. “Bahriye Efrat ve Küçük Zabit Aniyle Gedikli Zabitan” kanunu, Deniz askerlerini ilk kez Güverte ve Makine adlarıyla iki sınıfa ayırmıştır.

 

       Bahriyeli Küçük Zabitlerin eğitimlerinin sağlanması için 30 Aralık 1915'te yayımlanan "Makine Çırakları Nizamnamesi" ile “Makine Gedikli Sınıfı” Tir-i Müjgan Gemisi'nde 03 Şubat 1916 tarihli "Gemici Çırakları Nizamnamesi" ile de “Güverte Gedikli Okulu” İclaliye Gemisi ve Muin-i Zafer Korveti'nde eğitime başlamıştır.     14 Aralık 1916 tarihinde müzik dersleri verilmek üzere "Müzikacı Çırak Mektebi" 5 öğrenci ile eğitime başlamıştır. I.Dünya savaşı esnasında işgal edilen bölgelerdeki okullar kapatılmış diğerleri 1924 yılına kadar faaliyetlerini sürdürmüştür.

 

GÜVERTE, MAKİNE, MIZIKA VE GENÇLER MEKTEBİ (1924)

 

     Cumhuriyetin ilanından sonra 03 Mart 1924 tarihinde kabul edilen Tevhid-i Tedrisat kanunu ile Türk eğitim sistemi yeniden düzenlenmiştir. Bazı kaynaklarda okulun adı “Güverte, Makine, Mızıka ve Gençler Mektebi” bazı kaynaklarda ise “Gemici Gençler Mektebi” olarak değiştiği geçmektedir. Eğitimler Kasımpaşa’da bulunan Havuzlar Kapısı’ndaki eski Haddehane binasında devam etmiştir. 1927 yılında okul bir kez daha isim değiştirmiş ve bu kez “Deniz Gedikli Zabit Namzet Mektebi” adını almıştır. Ardından bir yıl sonra, 1928-1929 eğitim yılı sürecinde “Deniz Gedikli Küçük Zabit İhzari Mektebi” ismini almış ve Kasımpaşa’da şimdi Deniz Hastanesi’nin bulunduğu binada eğitimler sürdürülmüştür. 01Haziran 1929 tarihinde okul, Deniz Mektepler ve Kurslar Müdürlüğü’ne bağlanmıştır. 05 Ağustos 1930 tarihinde ise Turgutreis Gemisi’ne taşınmıştır. Haliç’te bulunan gemi, lüzum üzerine Gölcük’e götürülmüş ve bu gemide eğitim 1933 yılına değin sürdürülmüştür.

 

DENİZ GEDİKLİ KÜÇÜK ZABİT HAZIRLAMA MEKTEBİ(1934)

 

     11 Haziran 1934 tarihinde kabul edilen 2505 sayılı “Gedikli Küçük Zabit Menbalarına

Dair Kanun” un 1. Maddesi’nin (a) fıkrası gereğince yeniden isim değişikliğine gidilmiş ve

okulun adı “Deniz Gedikli Küçük Zabit Hazırlama Mektebi” olmuştur. 1933-34 eğitim

yılından itibaren ortaokul seviyesinde eğitim verildiği kanaati hâkimdir. Başarılı öğrencilerin

doğrudan Deniz Lisesi’ne kabul edilmesinden dolayı bu kanaat kesin gibidir.

 

     Çünkü Deniz Lisesi, Lise düzeyinde eğitim veren bir kurumdur.

Yine de Milli Eğitim Bakanlığı bu işleyişi resmi olarak 5 Temmuz 1955 tarihinde kabul

etmiştir.Bakanlığın 117 sayılı kararına göre 1939-40 yılından itibaren Gedikli Okullarından

mezun olanların ortaokul mezunu sayılması ve liselere kabul edilmesi tam anlamıyla geçerlik

kazanmıştır.

 

DENİZ ASTSUBAY HAZIRLAMA ORTAOKULU(1951)

 

     27 Mayıs 1941 tarihinde okul, İkinci Dünya Savaşı nedeniyle Mersin’e nakledilmiş ve

beş  yıl orada kalmıştır. 30 Eylül 1946 tarihinde tekrar eski binasına, İstanbul’a taşınmış ve

eğitimini 1 Ekim 1952 yılına değin sürdürmüştür. Her gün biraz daha gelişen okul,

bulunduğu binaya sığmaz hale gelince başka bir yere taşınması planlanmıştır.

Beylerbeyi Sarayı’nın yanındaki saraya ait binalar tadil edilmiş, ek binalar yapılmış ve

eğitim verilebilir şekilde düzenlendikten sonra, okula tahsis edilmiştir. Bu binada eğitimlere

1 Ekim 1952 tarihinde başlanmıştır. Bu dönemde yapılan 2 Temmuz 1951 gün ve

5802 sayılı kanun değişikliği ile “Gedikli” tabiri “Astsubay”  olarak değiştirildiğinden, “Deniz Gedikli Erbaş Ortaokulu” olan okulun adı da “Deniz Astsubay Hazırlama Ortaokulu” olmuştur.

 

DENİZ ASTSUBAY SINIF HAZIRLAMA OKULU(1964-65)

 

      1964-65 ders yılında okulun adı  “Deniz Astsubay Sınıf

Hazırlama Okulu” olarak bir kez daha değişime uğramıştır.

Yine bu yıldan itibaren okula ortaokul mezunları alınmaya başlanmıştır.

Daha önce iki yıl olan eğitim süresi de üç yıla çıkarılmış ve lise

seviyesine yükseltilmiştir. 1968 yılında okulun adı “Deniz Astsubay

Okulu Komutanlığı” olarak kullanılmaya başlanmış ve bu kullanım

9 Ağustos 1972 tarihine kadar sürmüştür. Bu tarihte okulun adı

“Deniz Astsubay Hazırlama Okulu Komutanlığı” olmuştur. Okul,

lise dengi kabul edilmiş, öğrenim süresi 3 yıl olarak belirlenmiştir.

Ayrıca 16 Mart 1972 tarihinde Deniz Astsubay Hazırlama Okulu

öğrencilerinin kıyafetleri er üniforması yerine Astsubay üniformasına

uygun olarak değiştirilmiştir.

 

     1986-1987 eğitim/öğretim yılından itibaren kademeli olarak

arttırılan derslerle Deniz Astsubay Hazırlama Okulu, elektronik

ağırlıklı bir okul niteliğini kazanmıştır. Deniz Astsubay Hazırlama

Okulu Milli Eğitim Bakanlığı'nın  onayı ile ilköğretim üzerine 3 yıl

eğitim veren ve elektronik ağırlıklı meslek lisesi denkliği kabul edilen

bir Askeri Ortaöğretim kurumu olmuştur.

 

 

 

BEYLERBEYİ DENİZ ASTSUBAY HAZIRLAMA OKULU

 

 

                                                                                                        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

     Deniz Astsubay Hazırlama Okulu’nun ana amacı astsubay adayı öğrencileri askerlik mesleğinin denizcilik sınıfına hazırlamaktı. Bu okuldan mezun olan öğrenciler, Altınova’da ve Derince’ de bulunan Deniz Astsubay Sınıf Okulları’nda bir yıllık eğitim görür ve sonrasında “Astsubay Çavuş” rütbesiyle Donanma’ya katılırlardı. Bu okulda liselerin fen kolu müfredatı uygulanırdı. İngilizce ise ağırlıklı dersti. Bu yönüyle ve eğitiminin kalitesiyle bugünün Anadolu Liseleri düzeyinde eğitim veren nadide bir eğitim ocağıydı. Bazı durumlarda denizciliğe yönelik eğitim veren bir meslek lisesi olduğu yönünde de değerlendirmeler yapılmıştır. Nihai değerlendirmede ise kalitesi yüksek bir eğitim sürecinin işlediğini kesin bir dille söylememiz mümkündür.

 

      11 Nisan 2002 tarihinde Astsubay Hazırlama Okullarının kapatılmasını ve Astsubay Sınıf Okullarının

Meslek Yüksek Okulu olarak, 2 yıl üzerinden ve ön lisans seviyesinde yapılanmasını teşkil eden kanun

yayınlanarak, yürürlüğe girdiğinden yeni öğrenci alımı durdurulmuştur. Okul son öğrencilerini 2004 yılında

mezun etmiştir.

 

     Böylece çok uzun yıllar Türk Donanması’na nitelikli Deniz Astsubayları yetiştiren bu eğitim ocağı

ağabeyleri Deniz Astsubay Güverte ve Makine Sınıf Okulları ile birlikte tarihin tozlu sayfalarındaki

yerini alırken sahneyi genç kardeşleri DENİZ ASTSUBAY MESLEK YÜKSEK OKULUNA

bırakarak eğitim hayatına veda etmiştir.

 

 

 

   

 

  Ünal BİLİCİ

                                                                                                 ( E ) Sey.Kd.Bçvş.

 

 

 

 

KAYNAKÇA:

 

• www.damyo.edu.tr/

• www.emekliassubaylar.org/haberler/item/234-celik-yurekli-leventlerin-ocagi-deniz-assubay-okulu

• blog.milliyet.com.tr/astsubayligin-tarihcesi/Blog/?BlogNo=220158